Badania archeologiczne wyjaśniają przeszłość zamku w Lidzbarku Warmińskim (daw. Heilsberg)

Zamek w Lidzbarku Warmińskim (fot. R. Herman)

Przygotowania inwestora do adaptacji zabytkowego kompleksu budynków południowego przedzamcza w Lidzbarku Warmińskim (obecnie „Hotel Krasicki”, kompleks hotelowo-konferencyjny) wymagały sprawdzenia jakiego rodzaju zabytki archeologiczne i architektoniczne mogą zostać zagrożone w wyniku działań budowlanych. Odpowiedź przynieść miały badania archeologiczne – sondażowe i weryfikacyjne wsparte metodami nieinwazyjnymi – geofizycznymi. Badania takie przeprowadziła ekspedycja ARCH-TECH w latach 2008-2009. Opisuje je szerzej obszerny artykuł (patrz niżej).

Zamek w Lidzbarku Warmińskim (dawn. Heilsberg) stanowił przez stulecia główną siedzibę biskupów warmińskich. Jego początki sięgają połowy XIV wieku kiedy to w widłach dwóch rzek – Łyny i Symsarny – rozpoczęto wznoszenie warowni. Przez dziesięciolecia budowy zamek otrzymał formę architektonicznie nawiązującą do krzyżackich zamków konwentualnych. Warownia składała się z zamku głównego (wysokiego) oraz dwóch przedzamczy – południowego (mieszkalno-gospodarczego) oraz północnego (głównie gospodarczego). Zamek oraz przedzamcze południowe zachowały się do dziś, tworząc jeden z najlepiej zachowanych zamków średniowiecznych na terenie Polski. Jest to zespół zaliczany do najwyższej klasy artystycznej i wymieniany wśród najcenniejszych zabytków architektury. Spośród znanych mieszkańców zamku wymienić należy choćby Mikołaja Kopernika i Ignacego Krasickiego.

Wspomniane na wstępie badania przeprowadzono w dwóch etapach – najpierw badania sondażowe i nieinwazyjne na obszarze całego przedzamcza, a następnie szczegółowe badania o charakterze weryfikacyjnym i ratowniczym na obszarze tzw. międzymurza południowego. Uzyskane wyniki przyniosły informacje do podjęcia prac projektowych, ale także znacząco posunęły stan wiedzy o zamku w Lidzbarku Warmińskim. W efekcie prac odkryto bardzo wiele śladów przeszłości założenia, świadczących o jego stopniowej ewolucji.

Wyniki odkryć i analiz archeologów zostały przedstawione w formie referatu wygłoszonego na konferencji naukowej w ramach VIII Dni Dziedzictwa Warmii – „Skarby Warmii”, która odbyła się na zamku lidzbarskim 18 września 2009 r. W formie drukowanej treść wystąpienia opublikowano w tomie autorstwa I.B. Kluk, J. Uzar, R.Sz. Herman, G. Dżus, S. Kuźniewski, Dziedzictwo Warmii. „Skarby Warmii”, Lidzbark Warmiński 2009.

Wszystkich miłośników zamków i historii zachęcamy do lektury:

• R. Herman, „Nowe spojrzenie na przedzamcze w Lidzbarku Warmińskim. Wstępne wyniki badań archeologicznych”, [w:] I.B. Kluk, J. Uzar, R.Sz. Herman, G. Dżus, S. Kuźniewski, Dziedzictwo Warmii. „Skarby Warmii”, Lidzbark Warmiński 2009, s. 63-90 (pełna treść na www.academia.edu)

W artykule przedstawiono zasadnicze wnioski z badań archoelogiczno-architektonicznych prowadzonych w 2008 i 2009 r. W tekście znaleźć można informacje o najważniejszych odkryciach, w sposób zasadniczy zmieniających i weryfikujących wcześniejsze poglądy na dzieje zamku lidzbarskiego. Spośród najważniejszych kwestii poruszanych w artykule wymienić można: rekonstrukcję organizacji pierwotnego wjazdu do zespoły zamkowego, jego dalszą ewolucję, ewolucję umocnień i zabudowań w południowej części zespołu zamkowego, periodyzację obiektów murowanych, odkrycie reliktów średniowiecznej wieży przybramnej i przedbramia. Przedstawione odkrycia rozstrzygają niektóre, zasadnicze dyskusje nad rozplanowaniem, organizacją i ewolucją przestrzenną zespołu zamku biskupiego w Lidzbarku Warmińskim.

Spośród niezwykłości badań lidzbarskich na wzmiankę zasługuję szczególnie odkrycie zachowanego wystroju malarskiego ścian zewnętrznych wieży strzegącej głównej bramy do zespołu zamkowego, odkrycie zachowanych ścian przedbramia, czy pozostałości kilku pieców hypocaustycznych, czyli tzw. centralnym ogrzewaniem zabudowy przedzamcza. Do tych odkryć wrócimy jeszcze w kolejnych wpisach.

Poniżej seria zdjęć archiwalnych ze zbiorów ARCH-TECH.

Zamieszczone zdjęcia należą do ARCH-TECH Sp. z o.o. Kopiowanie i publikowanie dozwolone wyłącznie za zgodą autora.